Cynisme
Een cynicus (zie noot) is iets anders dan iemand met een kritische
levenshouding. Iemand met een kritische levenshouding kijkt naar de
werkelijkheid, en probeert daar de fouten uit te halen, om ze te (kunnen)
vervangen door goede zaken of ideeën. Een
cynicus is iemand die geneigd is alles af te breken, ongeacht of het goed of
fout is. Een cynicus geeft de voorkeur aan iets dat overduidelijk of eenduidig
fout is boven iets dat half goed en fout is, omdat hij vindt dat het goede eraan
die zaak het acceptabel maakt, terwijl het veel makkelijker is om de geheel
foute zaak af te wijzen.
Cynisme is een levenshouding die een aantal voordelen lijkt te
bieden, met name dat ze goed overeen lijkt te komen met de werkelijkheid. De
aanleiding voor het ontwikkelen van cynisme kan gelegen zijn in de natuurlijke
aanleg van de mens om de wereld met voorzichtigheid en waakzaamheid te
betrachten
. Een andere veelvoorkomende bron van cynisme is gefrustreerd idealisme
.
Zodra de werkelijkheid niet overeenkomt met de goede wensen van de mensen, kan
de cynicus zich op de borst kloppen met de mededeling dat hij het al voorspeld
had. Natuurlijk is zijn situatie wat minder eerzaam dan dat, omdat de leden van
de groep van cynici vaak dezelfde zijn die de goede wensen van de mensen in de
war sturen. Dat het niet noodzakelijkerwijs dezelfde cynici als de cynici die de
voorspellingen doen, is niet ter zake, soms doet de een het foute en wijst de
ander op zijn gelijk, en dan weer is het andersom.
Het archetype van de cynicus is beschreven in de parabel Red-Eye
the Atavist
(Eng.). Red-Eye of Roodoog gebruikt een bestaande machtspositie, goedkope
verbale trucs, en de zwakheden van zijn gehoor om verbetering van de wereld
tegen te houden. Onder machthebbers, politici, en alfa-intellectuelen vindt men
vele andere representanten.
De groep der cynici is gevaarlijk, met name de intellectuelen onder
hen
. De cynicus bestrijdt niet alleen idealen, maar alle vormen van goed (willen)
handelen, en schept daarmee een moreel vacuüm waarin het slechte kan gedijen.
Voor een aantal voorbeelden van cynische redenaties, zie hier
. Extra interessant is de volgende column van Jan Blokker
; Blokker doet hier bijna precies hetzelfde als de fictieve Red-Eye: Red-Eye
maakt de pogingen om de problemen met de man-vrouw relatie te verbeteren,
Blokker maakt de pogingen om de problemen van de zorg-gezinnen te verbeteren
belachelijk. In beide gevallen wordt dat gedaan door aanvallen op woorden, te
wijzen op de zwakte van de menselijke geest, en de onmogelijkheid van die
menselijke geest om zichzelf te verbeteren.
Cynisme is een
levenshouding. In het kader van een onderzoek naar de zichtbaarheid van
levenshoudingen worden door de redactie portretten verzameld, ten einde de
gemeenschappelijke trekken te vinden. De verzamelde voorbeelden van cynici zijn
te zien hier
en hier
. Dit onderzoek is een voortzetting van de in ieder mens ingebouwde capaciteit
om zijn medemens op basis van een korte blik (de anderhalve seconde van Blink
) sociaal en psychologisch in te kunnen schatten. Wie cynisme in levende lijve
uitgebeeld wil zien, kijke naar de film Groundhog Day
. Deze rolprent is tevens de beste illustratie van de psychologische ernst en
diepte van het verschijnsel - de cynicus Phil doorleeft voortdurende dezelfde
dag in zijn leven, en de film laat zijn verandering naar normaal mens zien: het
vergt talloze tussenstappen.
De ernstigste sociologische gevolgen
van het cynisme komen de maatschappij in via de weg van de economie. Elders is
uitgebreid gedemonstreerd dat het dominante economische systeem van de westerse
wereld, het kapitalisme, een sterk cynische ideologische achtergrond heeft, en
dat er ook een sterke relatie is met het meer algemene begrip van "het kwaad"
. In de praktijk is dit direct terug te vinden in de portrettengalerijen van
degenen die het dichtst bij het kapitalistische systeem staan. Ten eerste: van
de portretten uit de galerij der cynici
zijn de meesten economen, overeenkomende met het feit dat de meeste economen
voldoen aan de definitie van de cynicus: iemand die de prijs kent van alles, en
de waarde van niets. Het feit dat cynisme een ernstige vorm van kwaad is blijkt
ook nog eens uit de galerij der directeuren
. Van alle beschikbare galerijen
staan deze mensen duidelijk het dichtst bij het kwaad (ook geïllustreerd
door de inmiddels bewezen relatie tussen dit soort mensen en psychopaten
), daar waar ze duidelijk ook de meest leidende figuren uit het kapitalisme
zijn. Geldzucht, kapitalisme, cynisme en kwaad zijn een continue reeks, gaande
van het het specifiekere naar het algemene.
Noot: In dit artikel
wordt met cynisme niet de gelijknamige oud-Griekse filosofie bedoeld, maar de
bekende dagelijkse levenshouding.
Naar site home
.
|