Neurologie: hippocampus, tijdafloop
De hippocampus is één van de structuren van het brein waarvan de functie het
meest bekend is, als hebbende een essentiële rol in het geheugen. De
ontdekking van de relatie tussen de hippocampus en het geheugen is net als
bij zo veel van de andere neurologische ontdekkingen het gevolg van een
geval van schade door ziekte of ongeluk, in dit geval in een extreme mate
(de Volkskrant, 20-04-2013, door Tonie Mudde):
De hippocampus speelt dus een essentiële rol bij het vormen van
herinneringen. Maar het is niet de plaats van opslag (CNN.com, 04-12-2009, door Elizabeth Landau):
De herinneringen worden dus elders opgeslagen,
na door de hippocampus verwerkt te zijn. De hippocampus is dus een operationele
module in de werking van het geheugen.
De eerste korte-termijnstap staat beschreven hier (Livescience.com, 12-02-2006, door Ker Than
):
Uit de proef dus dat de hippocampus een
instrumentele rol speelt - ze wordt gebruikt zowel bij het eerste opnemen als
bij het latere terugspelen op de kortere termijn.
De tweede en meer bekende en opvallende vorm van verwerking van
ervaringen is die van korte(re) en middellange-termijngeheugen naar
langetermijn. Want dat gebeurt in de slaap. Daarvan is ook voldoende bewijs
(DePers.nl, 20-08-2009.
Dat wil zeggen: tijdens de slaap wordt de in het
langetermijn-geheugen opgeslagen ervaring herhaald, vele malen, en de
toendertijd gemaakte waardering ervan, veroorzaakt door het vinden van voedsel,
definitief gekoppeld aan de herinnering. Die gedurende de dag opgeslagen
combinatie van herinnering en waardering is dus niet definitief - de na de droom
opgeslagen herinnering is dat vermoedelijk wel, of in ieder geval veel meer
definitief. Hetgeen dus aanleiding biedt om nog een tussenstap te
veronderstellen in de vormen van geheugen: één tussen "minstens een dag" en
permanent in. Welke suggestie versterkt wordt door het bekende en onderzochte
fenomeen dat mensen en dieren langdurig uit hun slaap houden, leidt tot
geestesziekte - de slachtoffers worden "gek". Dat is hoogst vermoedelijk niets
anders dan een overbelasting van een tijdelijk buffer door het niet verder
kunnen verwerken van ervaringen - of iets dat daar sterk op lijkt.
Nu zijn er dus twee processen die bestaan uit het terughalen
en herevalueren van ervaringen: eentje direct na afloop ervan, en eentje dat
later plaatsvindt in de slaap. Wat de vraag oproept: "Waarom in twee keer en het
niet in één keer goed gedaan?"
Het antwoord daarop is eigenlijk al eerder gegeven, in de
vorm van al gebruikte argumenten: het evalueren kost tijd en moeite, en aandacht
voor verdere ervaringen. Dus eerst evalueer je wat het meeste directe noodzaak
heeft, zeg maar: alles in verband met wat gaan we als volgende doen, en later
evalueer je zaken die op langere termijn nuttig kunnen zijn: planning in verband
met fourageren - opslag als wintervoorraad, enzovoort. Wat hier al bijna
geformuleerd staat als: eerste de lagere, en dan de hogere concepten - of
abstracties. Eerst het directe leren, daarna het nadenken. Erna-denken,
dus. Na de ervaringen en het voordenken - de initiële beoordelingen.
Waarna je direct kan aan- of invullen: het evalueren in hogere abstracties is
moeilijker en kost meer tijd dan dat in lagere.
Bij het geval van de ratten en het korte termijn evalueren,
is er sprake van meerdere herhalingen. De vermoedelijke reden daarvan is dat de
rijkdom aan aspecten waaruit een enkele ervaring bestaat niet noodzakelijkerwijs
tot dezelfde waardering hoeft te leiden. Het ene aspect kan positief zijn, en
het ander negatief: het zojuist door de rat gelopen pad kan wel voedsel
opleveren, maar ook gekenmerkt worden door een sterke kattengeur. Het is
belangrijk in het kader van overleving dit soort zaken tegen elkaar af te kunnen
wegen. En ook belangrijk is dat er een hiërarchie is in die verschillende
oordelen: levensgevaar is belangrijker dan "meer voedsel". Normaliter. Want
honger kan ook erg worden
En als het inderdaad als zodanig werkt, geldt dat natuurlijk
evenzeer voor het langere-termijn evalueren dat 's nachts plaatsvindt. De
evaluatie op het niveau van hogere abstracties kan het oordeel op dat van lagere
wel overrulen. Daarom is het ook belangrijk om zaken op zo hoog mogelijk niveau
te kunnen evalueren.
Hoe het evalueren zelf werkt en het combineren ervan tot
nieuwe herinneringen, ligt buiten de directe functiebereik van de hippocampus,
en wordt behandeld elders.
Naar Neurologie, hippocampus
,
Neurologie, emotie-organen
,
Neurologie, organisatie
,
Neurologie, overzicht
,
of site home
.
|