Het waarom is natuurlijk op termijn het belangrijkst. Als het je bedoeling is om herhaling van een gebeurtenis te voorkomen, is het een eerste voorwaarde om de redenen achter het oorspronkelijke gebeuren te achterhalen. Als men het belang van het waarom afweegt aan de feitelijke aandacht dat ervoor is geweest, in de Nederlandse media en politiek, en in de Amerikaanse media en politiek, dan lijkt er sprake van een relatieve stilte. Op TV is het is min of meer gebleven bij kreten van het geïnterviewde publiek, en een enkele discussie van een half uurtje. De belangrijkste mediagebeurtenis in het kader van het waarom vond plaats in Engeland. Daags na de aanslag was er een uitzending gepland van het BBC discussieprogramma-met-panel-en-publiek Question Time. In verband met de actualiteit waren er in het publiek een aantal mensen van Arabische afkomst, voornamelijk studenten, uitgenodigd, en in het panel zat een voormalig Amerikaans ambassadeur. De Arabische deelnemers in het publiek gaven op onomwonden wijze antwoord op de waarom-vragen, wijzende op het gedrag van de Verenigde Staten in de gehele wereld, de Arabische wereld in het bijzonder, en met betrekking tot de Israëlische bezetting van Palestina. Er werden vergelijkingen getroffen tussen de bezetting door Israël van Palestina en de bezetting door Irak van Koeweit, en het verschil in Amerikaanse reactie, er werd gesproken over de bombardementen op Libië, en het geweld tezamen met Israël in Libanon. Er werd beschaafd Engelse wijze gediscussieerd, maar het enkele feit dat al het Amerikaanse handelen (de "misdaden" zouden tegenstanders van Amerika zeggen) op een helder rijtje werd gezet, tezamen met de eerlijke emoties van de mensen die het moesten ondergaan, was iets waar de Amerikaanse ambassadeur geen weerwoord op had, en dat hem zichtbaar in emotionele onbalans bracht. Het programma was uit het oogpunt van de vraagstelling naar het waarom van 11 september een groot succes. Niettemin was het voor de BBC aanleiding om excuses te maken naar de Verenigde Staten, en maatregelen te treffen om herhaling te voorkomen, door een grondige screening van het publiek dat ze bij dit soort programma's zou toelaten. Het doen van een meer objectieve uitspraak over het waarom van 11 september dan alleen de mening van Arabieren is mogelijk door deze aanslag te vergelijken met de enige andere min of meer recente gebeurtenis die er enigszins mee te vergelijken is: de aanslag op een regeringsgebouw in Oklahoma City door Timothy MacVeigh. Het was een grote schok voor de Amerikanen om te vernemen dat de dader van deze aanslag een Amerikaan was, iemand die vrijwillig in het leger had gediend, en bovendien met onderscheiding had gevochten tijdens de Golfoorlog. Ook hier was het waarom natuurlijk de grote vraag De indruk die MacVeigh naar buiten gaf was die van een grimmig persoon, die in staat was voor een in zijn ogen rechtvaardige zaak heel ver te gaan. Niet geheel en al verbazingwekend gezien zijn militaire achtergrond. Maar toen het waarom van zijn handelen naar buiten kwam, verslapte de aandacht voor dit deel van het verhaal aanzienlijk. MacVeigh had zowel een duidelijke oorzaak als een aanleiding. De oorzaak was zijn ervaring in de Golfoorlog. Hij vond het gedrag van de Amerikanen ten opzicht van de Irakese soldaten in het licht van de krachtsverhouding in het veld buitensporig. Met name de aanval op de colonne zich uit Koeweit terugtrekkende militairen en burgers op het moment dat de oorlog al beslist was, vond hij een soort oorlogsmisdaad, en volkomen in strijd met zijn militaire eergevoel. Gedesillusioneerd nam hij ontslag uit het leger, en sloot zich aan bij wat in de Amerika de Montana militia heet, een groep mensen die zich militair trainen ten einde zich te weer kunnen stellen tegen de onrechtvaardigheden van de Amerikaanse centrale regering. De direct aanleiding voor zijn aanslag zag MacVeigh in het beleg en de bestorming van het kampement van de Branch Davidians in Waco, Texas, een sekte onder leiding van David Koresh die zich als een nieuw soort verlosser op aarde zag. Vanuit zijn religieuze overtuiging meende Koers zijn sekte te moeten bewapenen tegen de willekeur van de rest van de wereld. Hoewel wapens volkomen normaal zijn in de Verenigde Staten, trok het geval van Koresh de aandacht van de federale autoriteiten. Zonder veel vooroverleg werd een gewapende poging gedaan om het kampement te bezetten. De aanhangers van Koresh beantwoordden het vuur naar de federale agenten, en doodden er enkele van. Deze gebeurtenis werd gevolgd door een grootschalig militair beleg, en een bestorming met behulp van tanks, waarbij tientallen doden vielen, voor een groot deel vrouwen en kinderen. MacVeigh zag de eerste gebeurtenis als het gerechtvaardigde verzet van burgers tegen de willekeur en het geweld van de overheid. De tweede gebeurtenis zag hij als een massamoord door die overheid en de wraak van die overheid voor de eerste gebeurtenis. Er bestaat geen twijfel aan de daden die zowel door Arabische vertegenwoordigers als door MacVeigh worden aangehaald. In alle gevallen betreft het zeker een gewelddadig tot zeer gewelddadig optreden, en de discussie gaat alleen over de rechtvaardiging ervan. Natuurlijk is zo dat iedere dader van geweld wel een of ander rechtvaardiging voor zijn daad heeft, en de Verenigde Staten hebben er ook vele. Het beoordelen van deze rechtvaardigingen wordt vergemakkelijkt door in de formuleringen ervan de term "de Verenigde Staten" te vervangen door "de Sovjet-Unie". Stel de Sovjet-Unie bombardeert Libië, omdat het Khadaffi een dictator vindt, of het bezet Libanon omdat "om vrede te stichten". Dan zou ieder ander land ter wereld en de gehele publieke opinie zich tegen de Sovjet-Unie keren (zoals in feite ook gebeurd is). Dat het niet bij de Verenigde Staten gebeurt, is het gevolg van een complex proces, waar de macht van de sterkste een belangrijk deel van uitmaakt. Of dit een betere rechtvaardiging voor het geweld is dan in het geval van de Sovjet-Unie lijkt een uit gemaakte zaak: dat is het niet. Het complexe proces dat ervoor zorgt dat van de Verenigde Staten een gedrag wordt getolereerd dat van ieder ander land niet getolereerd zou worden werkt bij het merendeel der mensen, en in de westerse wereld bij vrijwel iedereen. Maar gelukkig is er die basis waarheid, bekend in de Angelsaksische wereld als de zegswijze: you can fool all people for some time, you can fool some people all of the time, but you cannot fool all people for all of the time. De Arabieren laten zich niet zo gemakkelijk bedriegen, omdat ze te regelmatig het slachtoffer zijn van Amerikaans geweld. Timothy MacVeigh liet zich niet bedriegen doordat hij een zeldzame combinatie van karaktertrekken had. Er is geen enkele redelijke alternatieve verklaring voor het bestaan van een gemeenschappelijk waarom voor de boven beschreven verschillende gebeurtenissen. De gemeenschappelijke factor voorafgaand aan en het gemeenschappelijke waarom van de twee gebeurtenissen is het geweld gepleegd door de regering van de Verenigde Staten, intern, in de rest van de Wereld, de Arabische wereld in het bijzonder, en met name Israël. Het is duidelijk dat er in de Verenigde Staten weinig behoefte is om deze verklaring te horen. In slechts weinig mindere mate geldt hetzelfde voor de rest van de westerse wereld. Het antwoord op het probleem van het bestaan van een duidelijk maar ongewenst waarom is voor de hand liggend: het stilzwijgen omtrent de waaromvraag zelf. De juistheid van deze constatering kan in de komende dagen (het moment van publicatie van dit stuk is 3 september 2002) weer getest worden. Addendum 06-09-2002: Op het filmfestival in Venetië wordt een film vertoond die bestaat uit een collage van films van elf regisseurs van over de hele wereld. Elke film is 11 minuten en 9 seconden lang. Geïnterviewd worden Amerikanen die de première hebben bijgewoond, en zich geschokt en verontwaardigd tonen, een citaat: "Het zou over 11 september moeten gaan, maar driekwart van de film gaar over geweld dat Amerikanen hebben gepleegd". De geschoktheid en verontwaardiging tonen aan dat de geïnterviewde Amerikanen kennelijk vrijwel geheel gevrijwaard zijn van kennis omtrent deze gewelddaden, en hun relatie tot 11 september. Dit zijn dan Amerikanen die zich naar een cultureel festival in het buitenland hebben begeven, waarvan men dus kan verwachten dat ze veel beter ingelicht zijn en een helderder blik op de wereld hebben dan de gemiddelde, thuisblijvende, Amerikaan. Naar Politiek lijst  ,
Politiek & Media overzicht
, of site home
. |