Belastingmoraal
De simpele analyse van de belastingmoraal splitst de maatschappij in drie
groepen: zij die wel belasting willen betalen (de socialen), zij die wel
belasting willen betalen maar het huidige niveau te hoog vinden (de
twijfelaars), en zij die geen belasting willen betalen (de egoïsten).
De omvang van de verschillende groepen hangt in principe af van de hoogte van de
belasting. Maar voor belastingen tussen zeg 30% en 70% lijkt er weinig variatie,
en een ruwe schatting van de hun omvang ligt volgens de redactie ergens in de
buurt van respectievelijk 25%, 50%, en 25%. Aangezien tussen 30% en 70% vrijwel
alle belastingen liggen, kunnen we voorlopig even van de genoemde groottes
uitgaan. Een praktische aanwijzing voor de genoemde getallen ligt in het feit
dat in de tijd dat in Amerika de belasting rond de 30% lag en in Europa, meer
specifiek Nederland, rond de 70% (voor de hoogste tarieven), de houding
tegenover belasting in de twee streken vrijwel dezelfde was.
De groep van socialen is hier verder niet van belang, daar heeft niemand last
van. De groep van de egoïsten is ook van minder belang, die zijn heel moeilijk
te verbeteren
. Waar het om gaat is de grote groep in het midden, omdat ze grootste is en het
meest te beïnvloeden.
De groep in het midden zegt geen bezwaar te hebben tegen belasting betalen, maar
alleen moeite te hebben met de hoogte ervan (een uitgebreid en doorberedeneerd
voorbeeld hier
). Maar deze uitspraak klopt niet met de constatering dat de verdeling tussen
sociale, twijfelaars, en asocialen over een groot bereik van belastingheffing
ongeveer gelijk is. Het betekent dat als je belasting verlaagt van 70 naar 60%,
er ongeveer twijfelaars zijn (en evenveel socialen en asocialen maar dat is hier
onbelangrijk). En als je de belasting verlaagt van 60% naar 50%, er nog steeds
evenveel twijfelaars zijn. Enzovoort tot je in de buurt van de 30% komt, waarna
de omvang van de groep begint te slinken, tot aan het punt van 0% belasting
Aangezien de overwegingen in alle situaties hetzelfde zijn, lijkt het niet
waarschijnlijk dat de samenstelling van de groepen sterk wijzigt. Degenen van de
twijfelaars die zeggen dat ze belasting te hoog vinden, hebben het dus niet over
10% minder maar over tientallen procenten minder. En een deel van de groep stopt
pas met twijfelen, dat wil zeggen: klagen over de hoogte van de belasting, tot
de hoogte ervan tot vrijwel niets is geslonken. Die laatste groep behoort in
feite niet tot de twijfelaar, maar tot de asocialen
Waar we hier dus mee te maken hebben is met het fenomeen van het sociaal gewenst
praten of denken. In de psychologie en sociologie is dit een bekend fenomeen,
waarmee bij allerlei onderzoeken goed rekening gehouden moet worden – in de
praktijk blijken mensen heel wat minder sociaal te handelen dan ze zeggen, en
dus denken te zijn.
Toegepast op de groep twijfelaars over belastingheffing, lijkt een schatting van
fifty-fifty, ook weer afgaande op allerlei sociale uitingen, alleszins
redelijk. Dat betekent dat deze groep in feite asocialen zijn, maar dit met
behulp van het argument: op zich vind ik het niet erg, maar ik vind het wat
teveel, proberen te verbergen. Met de Griekse term voor verbergen, worden dat
hier crypto-asocialen genoemd.
De samenstelling van de verschillende groepen is zonder nader
onderzoek gemakkelijk te bepalen uit gewone conversaties, en de cliëntele
van de belastingadviseurs. De socialen bestaat voornamelijk uit de lagere
inkomens en de groepen in de sociale beroepen als onderwijs, zorg en dergelijke.
De groep van belasting-asocialen bestaat voornamelijk uit twee groepen: de
hogere inkomens en de kleine zelfstandigen; deze gevallen worden apart
behandeld. De groep van twijfelaars is diverser, maar met een nadruk op de
middeninkomens en ondersteunende beroepen.
De belastingmoraal varieert dus voornamelijk door de houding van de
tussengroep van twijfelaars. Omdat de belastingmoraal een van de belangrijke
factoren is die de onderlinge solidariteit en daarmee de kwaliteit van de
samenleving bepalen, is de belastingmoraal van de twijfelaars van groot belang
voor de samenleving. Een van de praktische illustraties hiervan is te vinden in
de Amerikaanse staat Californië: door referenda is
daar een dusdanig laag belasting-tarief afgedwongen, dat een groot aantal
fundamentele maatschappelijk voorzieningen in gevaar is gekomen. De oorzaak dat
in de Verenigde Staten de groep van twijfelaars voor het grootste deel uit
crypto-asocialen bestaat. De taak voor de Nederlandse en Europese samenlevingen
is om dit verschijnsel zo veel mogelijk uit te bannen.
Naar Houding top II
, Sociologie lijst
, Sociologie overzicht
, of site home
.
|