Bronnen bij Psychologische krachten, cirkels: reflexensysteem, interacties

Een voorbeeld van hoe het reflexensysteem samenwerkt met andere onderdelen van het zenuwstelsel (de Volkskrant, 11-12-2012, door Ellen de Visser):
  Waar komen rillingen over je rug vandaan?

Bestek dat over glas krast, een piepend krijtje over een schoolbord, de kabbelende stem van televisie-schilder Bob Ross, het knisperend geluid van pakpapier. De overeenkomst? Rugrillingen. Een tintelend gevoel dat ergens begint onder je schedeldak, door je ruggemerg gaat en kortstondig kippevel veroorzaakt. Dat gevoel kan onaangenaam zijn (bij het krijtje) of plezierig (bij Bob Ross) maar er lijkt sprake van dezelfde sensatie. Hoe wordt die veroorzaakt?    ...

Deze interactie volgt de primaire route: van waarnemingsstelsel naar reflexensysteem en van reflexensysteem naar emotionele systeem en van emotionele systeem naar rationele systeem en bewustzijn. Waarna het mogelijk wordt er een stukje over te schrijven.
  Cognitief neurowetenschapper Erno Hermans, verbonden aan het Nijmeegse Donders Instituut, vermoedt dat de rilling wordt veroorzaakt door het samenspannen van de rugspieren. Maar dat is gissen, want de rilling is nog nooit gemeten. Het zou kunnen dat het verschijnsel zich in de hersenen afspeelt en dat we alleen maar dénken iets in de rug te voelen. Over de plezierige tintelingen die sommige mensen kunnen ervaren, bestaat nog meer onduidelijkheid. Ze hebben op het internet een naam gekregen: asmr, autonome zintuiglijke meridiaanrespons. Klinkt als een heus fenomeen maar er is geen enkele wetenschappelijke ondergrond. Om het gevoel te duiden, spreken kenners van een 'breinorgasme', hoewel er geen verband is met seks.
    Mogelijk is er een overeenkomst met het 'emotionele kippevel' dat ontstaat bij het luisteren naar mooie muziek. Dat verschijnsel is wél onderzocht en daaruit blijkt dat het sympathische zenuwstelsel reageert bij muziek die je raakt: hartslag en lichaamstemperatuur gaan omhoog, de ademhaling gaat sneller en de elektrische weerstand van de huid neemt toe. Hersenscans maken duidelijk dat bij een huivering van genot de regio's in het brein worden aangesproken die betrokken zijn bij beloning, emotie en plezier.

En dit volgt dus deels de omgekeerde route: van waarnemingsysteem naar rationele hersenen en bewustzijn, bij het luisteren. Waarna er signalen richting emotionele systeem gaan: vreugde en dergelijke, niet gebaseerd op waarnemingen maar op de evaluatie in de rationele hersenen, en in wat bijzonderder gevallen, ook nog signalen van het emotionele naar het reflexensysteem: rillingen.
    Het bestaan van twee routes is een voortvloeisel van de vrijwel universele regel dat levensprocessen bestaan uit teruggekoppelde processen, dat wil zeggen: er wordt niet alleen een "doe dit" signaal gegeven, maar er wordt ook gecontroleerd hoe het "doe dit signaal uitwerkt, en zonodig bijgestuurd. Dit is dus een kringproces, en zo'n kringproces kan dus effectief beide kanten op werken.
   In het geval uitgaande van de rationele hersenen  dienen de emotionele hersenen dus meestal als tussenstation als er reflexmatige responsen zijn waar te nemen:   
  Bij die lichamelijk respons speelt de amygdala, de amandelkern, een grote rol. Dat hersengebied is de emotiethermostaat en beoordeelt alle prikkels die de zintuigen aanleveren. De amandelkern kan boodschappen doorgeven aan de hersenstam, legt Hermans uit, en daar worden signalen het lichaam ingestuurd. Een vervelend geluid kan door de amandelkern worden opgevat als een bedreiging en dat maakt het lichaam alert. Dat de rugrilling bij aangename en onaangename geluiden identiek is, valt te verklaren, zegt hij. Bij beloning en schrik zijn dezelfde netwerken in de hersenen betrokken en voor de hersenstam maakt het blijkbaar ook niet uit of sprake is van positieve of negatieve emoties.

Dat laatste is een voorbeeld van de ontkoppeling die ontstaat bij een hiërarchisch systeem als geschetst  : het onderliggende systeem reageert onafhankelijk van waar de respons vandaan komt - of het nu de emotionele of rationele hersenen zijn die zeggen: "beweeg naar voren", de resulterende acties van het bewegingssysteem zijn hetzelfde - en idem dus voor processen die we associëren met meer emotionele zaken.


Naar Psychologische krachten  , of site home  .

12 dec.2012