Bronnen bij Psychologische krachten: angst
Het gedrag onder invloed van angst bij dieren laat ook overduidelijk het
functioneren van de drie lagen zien. Het mooiste voorbeeld is dat van de
huismus. Het gedrag van alle kleinere vogels met betrekking tot vreemde
dingen is simpel: wegwezen - vliegen. Dat is evolutionair volstrekt logisch:
wegvliegen werkt fantastisch als tegenmaatregel tegen een bedreiging, dus er
is geen enkele reden om het niet te doen - je kan later altijd terugkomen.
Dus heeft de natuur het vlieg-vluchtgedrag ingebouwd in hun reflexen - wat
duidelijk waar te nemen is, want het is instantaan als je een vogel
verstoort.
Overigens: de eigenschap van angst hoeft niet gelijkmatig verdeeld te
zijn over alle individuen van een soort (DePers.nl, 19-11-2009):
Maar ook een vogel heeft hersenfuncties die hoger zijn dan reflexen
, en er is geen reden om die anders te beschrijven dan als "emoties" -
vogels krijsen net zo hard bij ernstige bedreiging als mensen.
Emoties zijn flexibeler dan reflexen, en kunnen leiden tot het
overwinnen van de reflexen. Zo hadden alle vogels vroeger een sterk
vermijdgedrag van mensen, en met een goede reden: mensen vingen vogels. Maar
op een gegeven moment hielden mensen daarmee op, en sommige soorten trokken
langzamerhand richting menselijke beschaving. Ook om een heel materiële
reden: daar was een rijke potentiële voedselbron.
Eén van de eerste en meest succesvolle exemplaren was de huismus. Die
bleek in staat tot sterke staaltjes van aanpassing. Je gaat als mus op de
stroomdraad zitten, op de uitkijk voor wie er zoal op de bankjes gaat
zitten. Daar blijf je veilig zitten, tot een van de mensen een
broodtrommeltje uit zijn tas pakt - dan vlieg je naar hem toe, en gaat
verwachtingsvol aan zijn voeten zitten aandachttrekken, net zo lang tot hij
je een stukje brood toewerpt, waarmee je weer wegvliegt, terug naar de
stroomdraad of iets anders hoogs.
Daar kan je als mens ook leuk mee spelen. Er zijn ook plekken waar dit
voeren tot de gewoonte is geworden, en waar de mus nog verder gaat. Op het
terras aan de waterkant, waar koffie met appelgebak de standaardvoer is voor
de mens, werd appelgebak ook het standaardvoer voor de mus. Waarbij je de
brutaalste exemplaren ertoe kon verleiden de stukjes uit je vingers te komen
halen.
In dat proces van het ophalen het voer uit de uitgestoken vingers van de
mens zijn ook bij de mus duidelijk drie lagen van functioneren in de
hersenen zichtbaar: de basale reflex: één snelle of verkeerde beweging en de
mus was weg. Dan de emotionele override: de eerste
toenaderingsbeweging: gaan zitten op de rand van de tafel - de mus overwint
zijn op zeer lange termijn geleerde reflexen met op kortere termijn
aangeleerde regels dat vluchten soms niet nodig is - en dit gaat in enkele
seconden - appelgebak op tafel, en hup daar zijn de mussen. En daarna een
stuk langduriger proces waarbij de mus stukje bij beetje steeds dichter de
mens en de vingers met het voedsel durft te benaderen - hupje voor hupje, en
soms weer een hupje terug - het proces kan een minuut of meer duren. Je ziet
de mus denken: "Kan ik het wagen ...?".
En net zo goed als er geen reden is om de tweede vorm van gedrag niet te
omschrijven als emotie, is er ook geen reden om in dat 'Je ziet de mus
denken: "Kan ik het wagen ...?"'-gedrag, het gebruik van de term 'denken'
niet serieus te nemen - en dit gedrag te zien als het resultaat van een vorm
van hogere hersenfuncties dan emoties - als "denken".
Ten verdere bewijze: vergelijk deze beschrijving met die onder (de Volkskrant, 03-10-2008, rubriek Tijdgeest door Olaf Tempelman):
Er is een grote overeenkomst in wat hier gezegd wordt en
het mussengedrag: de angsten zijn basaler, en we moeten leren, met ons
redelijke verstand, om die te overwinnen. Bij de mens is zijn zijn
denk-hersenen zo veel verder ontwikkeld, dat bij normale mensen dat
overwonnen-zijn van angstgedrag de regel is. Maar er hoeft bij wijze van
spreken "maar dít te gebeuren", en die oude angsten komen naar boven - op
zeer irrationele punten als de angst voor vliegen of bloemen.
Nog zo'n "bio"-gevalletje
(de Volkskrant, 24-02-2016, van verslaggever Cor Speksnijder):
Maar de mens is natuurlijk geen
natuur, in de ogen van de religieuzen en de politiek-correcten ...
Naar Psychologische krachten
, of site home
.
|